Tuổi thơ của nhạc sĩ thiên tài Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)

Mozart sinh ngày 27 tháng 1 năm 1765 ở thành phố Salzburg, đó là thành phố gần dãy núi Anpơ thuộc Tây Bắc nước Áo. Nơi đây có phong cảnh núi non, sông ngòi hùng vĩ, nơi quê hương của những điệu dân vũ và dân ca tuyệt vời….

Thành phố Salzburg quê hương Mozart

Salzburg là một thành phố cổ, đứng đầu là những lãnh chúa, quí tộc, khắp nơi mọc lên những nhà thờ cao vút, nơi trung tâm của những sinh hoạt tôn giáo, tiêu biểu của những cảnh giầu sang và nghèo nàn xa cách. Ngay từ khi còn nhỏ, Mozart đã được nghe những âm thanh thiên nhiên, những làn điệu dân gian nhẹ nhàng, được đi nhiều nơi, xem nhiều điệu múa, vở nhạc kịch…

Những ấn tượng ban đầu ở quê hương lúc thơ ấu đã đọng mãi trong tâm hồn nhạc sĩ, để rồi mai sau trở thành những chất nhựa sống đầy mãnh liệt, đầy xúc cảm trong toàn bộ tác phẩm của nhà soạn nhạc.

Wolfgang Amadeus Mozart khi đã là nhạc sỹ thiên tài lừng danh khắp thế giới

Leopaul Mozart – cha của nhạc sĩ là một nhà sư phạm âm nhạc có tài, ông còn là nghệ sĩ violon độc tấu của dàn nhạc hoàng cung. Mẹ Mozart là một người phụ nữ đôn hậu, hết lòng vì con. Cha mẹ ông sinh được bảy người con, năm người đã qua đời, còn lại Mozart và người chị là Maria Ana. Chị Mozart là một cô gái rất có năng khiếu âm nhạc, đánh đàn clavexanh hay, sau này đã trở thành nhà sư phạm âm nhạc có tiếng.

Nước Áo thơ mộng, nơi của những thiên tài âm nhạc…

Mozart là một cậu bé có năng khiếu âm nhạc hết sức đặc biệt. Khi 3 tuổi, cậu đã nghe chuẩn xác những âm thanh và có thể bắt chước những gì cậu nghe được. Lên 4 tuổi, Mozart đã sáng tác. Người cha sớm nhận thấy thiên tư của cậu, ông bắt đầu dạy Mozart violon và cho cậu học đàn phím, đàn oocgan. Chẳng bao lâu Mozart đã có thể biểu diễn những đàn này một cách thoải mái trước thính giả.

Cậu bé Mozart, người đã bắt đầu sáng tác nhạc từ năm 4 tuổi…

Năm lên 6 tuổi, Mozart cùng với bố và chị đi tới Viên biểu diễn. Nơi đây, lúc này đang là một trung tâm âm nhạc của châu Âu, nơi đang rộn rã những âm điệu của Gơluc của Hayđơn và những nhạc sỹ nổi tiếng bốn phương. Cuộc biểu diễn của hai chị em Mozart được công chúng Viên hoan nghênh nhiệt liệt. Mozart thuộc lòng nhiều tác phẩm, thị tấu nhanh và ứng tác tại chỗ rất hay những chủ đề thính giả yêu cầu.

Thành phố Viên- kinh đô âm nhạc của thế giới

Sau chuyến đi thành công ấy, bố Mozart đưa các con ra nước ngoài biểu diễn. Vào tháng 6 năm 1763, lúc Mozart 7 tuổi, gia đình nhạc sĩ lên đường đi Paris, dọc đường họ phải dừng lại nhiều lần để biểu diễn cho công chúng và những bạn đồng hành, đâu đâu họ cũng được khen ngợi.

Tại thủ đô nước Pháp, Mozart đã chinh phục được trái tim của thính giả Paris. Nhiều người Pháp hết lòng khâm phục người nhạc sĩ trẻ tuổi đầy tài năng của nước Áo. Còn đối với Mozart thì đây là một chuyến đi bổ ích. Nhac sĩ đã được nghe dàn nhạc lớn của triều đình Pháp, nghe nhiều danh ca nổi tiếng thế giới, nhiều nhà danh cầm lỗi lạc. Những hiểu biết mới đã làm cho Mozart nảy sinh nhiều dự kiến sáng tạo mới mẻ. Tại đây, trong thời gian ngắn, Mozart đã soạn xong bốn bản sonata cho đàn violon và clavexanh, một nhà in đã xuất bản các bản nhạc ấy.

Paris, thủ đô nước Pháp, nơi nhạc sỹ nhỏ tuổi Mozart đã được nghe dàn nhạc lớn của triều đình Pháp, nghe nhiều danh ca nổi tiếng thế giới, nhiều nhà danh cầm lỗi lạc….

Rời nước Pháp, gia đình nhạc sĩ tới Luân đôn. Cũng như ở Pháp, nhân dân Anh nồng nhiệt tiếp đón họ. Mozart đã may mắn gặp nhiều nhạc sĩ nổi tiếng, trong đó có Johann Christian Bach (1735-1788)- người con út của J.S.Bach. Mozart cùng Bach chơi đàn bốn tay, Bach đưa Mozart xem tác phẩm và chăm chú nghe những khúc ứng tác của nhạc sĩ. Sau khi gặp Bach, Mozart đã đẩy mạnh việc sáng tác cho đàn phím với nhiều hình thức, thể loại phong phú như: biến tấu rondo, vũ khúc và bắt đầu khởi trào giao hưởng. Trong thời gian hơn một năm ở Luân đôn, nhà soạn nhạc còn được nghe những thanh xướng kịch của Henđen, nghe nhiều danh ca Ý. Mozart đã dành một số thời gian để nghiên cứu nhạc kịch và học hát tiếng Ý để sáng tác nhạc kịch sau này.

Luân Đôn thành cổ, nơi Mozart cùng chơi đàn bốn tay với Johann Christian Bach (con út của J.S.Bach)

Trước khi rời Luân đôn, ông đã soạn xong bản giao hưởng số 1, và một số tác phẩm âm nhạc thính phòng. Rời nước Anh, Mozart còn sang Hà Lan, ở đây, ông đã viết xong một số tác phẩm giao hưởng, 6 bản sonata cho đàn violon và đàn phím cùng với hàng loạt các tác phẩm khác. Tháng 11 năm 1766, họ lại trở về quê hương sau một hành trình thắng lợi. Từ đấy Mozart đã trở thành một thiên tài âm nhạc, nhạc sĩ nổi tiếng thế giới. Ở quê hương, ông được đón tiếp bằng một thái độ kính nể. Lãnh chúa Salzburg hiểu rằng, trong tay ông ta có một kho tàng âm nhạc vô giá, đó là Mozart, ông quyết định tuyển dụng chú bé nhạc sĩ 10 tuổi vào dàn nhạc của mình để kéo đàn violon với đồng lương rẻ mạt 12 phơlorin một năm.

Từ đây bắt đầu một giai đoạn mới, đó là cuộc đời của một nhạc sĩ hầu cận phụ thuộc lãnh chúa. Ngoài công việc bận rộn, Mozart còn tranh thủ học thêm những kiến thức về hòa thanh, phân tích tác phẩm và nâng cao kỹ thuật sáng tác của mình. Ông bắt đầu sáng tác một vở nhạc kịch. Cuối năm 1769, được phép của lãnh chúa, Mozart tới nước Ý. Từ Mantui đến Bôlônhơ, những biểu biểu diễn của Mozart đều thành công rực rỡ.

Thành cổ Bô lô nhơ (Bologna), Ý, nơi Viện Hàn Lâm Âm Nhạc đã trao cho người nhạc sỹ Mozart 14 tuổi danh vị Viện Sĩ.

Mozart dừng lại ở Bôlônhơ một vài ngày, nơi đây có một viện hàn lâm âm nhạc nổi tiếng, người lãnh đạo là nhạc sĩ Martini, ông là một nhạc sỹ có uy tín lớn. Martini khen ngợi Mozart về để nhạc sĩ thử phát triển một vài chủ đề fugue. Mozart đã nhanh chóng hoàn thành một bài fuegue rất hay. Bố Mozart bèn xin cho con ở lại đây hai tháng để học Martini. Tài năng của Mozart khiến cho Martini cùng với các viện sĩ của viện hàn lâm quyết định cho Mozart dự thi và nhạc sĩ đã hoàn thành xuất sắc tác phẩm của mình trong một thời gian ngắn. Viện hàn lâm âm nhạc Bôlônhơ đã quyết định trao cho Mozart lúc ông 14 tuổi danh vị Viện sĩ. Tin đó bay đi khắp nước Ý, nhà hát lớn thành phố Milăng liền đặt ngay cho Mozart sáng tác một vở nhạc kịch, đó là vở “Mítơriđat vua xứ Pôntơ”.

Trong thời gian ở Ý, Mozart còn đến nhiều thành phố khác như Phơlorenxia, Napoli, Roma.

Thành Roma

Cuối tháng chạp năm 1770, tai Milăng, lần đầu tiên những nhạc kịch của Mozart được trình diễn và chính nhạc sĩ tự đệm clavexanh, chỉ huy, tự dàn dựng. Vở nhạc kịch ấy được mọi người hoan nghênh.

Nhưng lãnh chúa đã gọi ông về Áo, Mozart đành phải từ biệt bạn bè trong lúc tài năng sáng tác nhạc kịch đang nở rộ…

Vở nhạc kịch đầu tiên được trình diễn

Cuối tháng chạp năm 1770, khi người nhạc sĩ thiên tài được 14 tuổi, tại Milăng, lần đầu tiên những nhạc kịch của Mozart được trình diễn và chính nhạc sĩ tự đệm clavexanh, chỉ huy dàn nhạc, tự dàn dựng. Vở nhạc kịch ấy được mọi người hoan nghênh (vở “Mitơriđat vua xứ Pôntơ”).

Nhưng lãnh chúa đã gọi ông về Áo, Mozart đành phải từ biệt bạn bè trong lúc tài năng sáng tác nhạc kịch đang nở rộ. Trở về quê hương, vị lãnh chúa cũ đã chết, người kế vị ông ta là một kẻ thiển cận, khô khan không yêu thích âm nhạc. Giữa ông ta và Mozart có một quan hệ không thiện cảm. Lãng chúa Salzburg mới không khuyến khích sáng tác và cũng không cho Mozart đi đâu. Nhạc sĩ đành phải lưu lại phục vụ một vài năm trong cương vị của một nhạc sĩ tôi tớ, phải làm công việc lặt vặt và theo sự chỉ bảo hằng ngày.

Gia đình lưu diễn của Mozart (bố, chị gái Maria Anna và Wolfgang Amadeus Mozart) trong những tháng lưu diễn tại Paris năm 1763, khi cậu bé Mozart được 7 tuổi 

Cậu bé thần đồng Mozart được giới thiệu cho nữ hoàng Maria Theresa

Những ngày tháng tại Paris và biến cố lớn trong đời

Biết được triển vọng sáng tác của con, bố Mozart lại vận động cho con đi Paris một chuyến nữa. Vào tháng 9 năm 1777, Mozart cùng với mẹ đến Paris, dọc đường hai mẹ con nhạc sĩ đã ghé thăm nhiều thành phố Đức như Manhem, nới có truyền thống về âm nhạc giao hưởng, Mozart lắng các dàn nhạc lớn, có kỹ thuật cao, hết sức kính trọng nhà chỉ huy Xtamits (người Tiệp). Vài tháng ở đây, Mozart đã viết xong một vài bản sonata cho piano, concerto oboa và rất nhiều tác phẩm khác.

Sau năm tháng ở Mahem, Mozart đến Paris, lúc này công chúng ở đây đang bàn tán về những vở nhạc kịch cải cách của Gơluc. Mozart cũng muốn viết nhạc kịch cho sân khấu Paris nhưng chưa có ai tới đặt ông viết. Đang lúc khó khăn thì người mẹ thân yêu của ông lại ốm nặng, qua hai tuần lâm bệnh, bà qua đời để lại người con trai của bà bơ vơ trên đất khách quê người.

Chân dung Mozart khi trưởng thành

Đối với Mozart, đây là những ngày bi thảm nhất. Biến đau thương thành nghị lực, Mozart lao vào sáng tác, ông soạn xong bản giao hưởng Rê trưởng (gọi là bản giao hưởng “Paris”), bản sonata mi thứ cho violon, 2 bản sonata cho piano la thứ và la trưởng. Những tác phẩm ấy nhanh chóng được phổ biến rộng rãi. Một hôm ông được thư của cha ông cho biết, người chỉ huy của dàn nhạc hoàng cung ở quê hương đã từ trần, lãnh chúa mời ông về thay thế công việc. Đành phải nghe theo lời cha, Mozart rời Paris về Salzburg vào tháng giêng năm 1779.

Trở về lại nước Áo

Trở về quê hương…

Lãnh chúa vẫn đối xử tàn tệ với nhạc sĩ, tước đoạt mọi quyền tự do của ông. Mozart hết sức chán nản, nhưng vì sự phụ thuộc của gia đình nên ông nhẫn nại chịu đựng. Mozart đã phải làm việc vất vả ăn chung với những người hầu trong bếp. Nhưng nỗi khổ nhất là không được tự do sáng tác và bị khinh miệt như kẻ tôi tớ. Ông quyết định làm đơn xin thôi, đó là một hành động dũng cảm của một nhạc sĩ dám đoạn tuyệt với lãnh chúa để sống tự do sáng tác với biết bao khó khăn đang chờ đón.

Gia đình Mozart năm 1780 (người mẹ trên khung ảnh đã mất, Mozart áo đỏ, người cha Leopold Mozart bên phải, kế bên Mozart là chị gái Maria Anna Mozart)

Những năm tháng cuối đời là năm tháng của những tác phẩm đỉnh cao…

Giai đoạn 10 năm cuối đời là giai đoạn Mozart đã đưa nghệ thuật của mình lên đỉnh cao, thời gian ấy chủ yếu Mozart sống ở Viên, được gặp Hayđơn và nghe Bethoven lúc nhạc sĩ này vừa tròn 17 tuổi. Điều quan trọng nhất là Mozart đã được tự do sáng tác. Ông kết hôn với Constanze. Hàng loạt những vở nhạc kịch thành thục ra đời như: “Đông Gioăng”, “Đám cưới Phigaro”, “Cuộc đột nhập vào hoàng cung”, các bản giao hưởng nổi tiếng như: giao hưởng Mi giáng trưởng, Sol thứ, Đô trưởng . . .

Người vợ của Mozart- Constanze năm 1782

Sự ra đi trong cô đơn và lạnh lẽo khi mới tròn 35 tuổi…

Năm 1787, Mozart sang Tiệp, năm 1789 sang Đức rồi cuối cùng lại trở về Viên. Sáng tác cuối cùng của ông là nhạc kịch “Cậy sáo thần” và bản “Khúc tưởng niệm”. Mozart chưa kịp hoàn thành thì ông từ trần ngày 5 tháng chạp năm 1791, người học trò của ông là Dutxmaye sau này đã viết tiếp, đó là một tác phẩm bất hủ vào cuối đời của nhạc sĩ.

Mozart trong bộ trang phục với Huân Chương Golden Spur được tưởng bởi Đức Giáo Hoàng tại thành Rome

Đám tang người nhạc sĩ thật sơ sài và vắng vẻ, một vài người biết tin, đến tiễn đưa nhạc sĩ trong mưa tuyết lạnh lẽo. Vợ Mozart đang ốm nặng, không ai có tiền để lo liệu ma chay, thi hài ông được chôn vào một hố công cộng nào đó, chỉ sau ít phút tuyết đã phủ đầy. Vài tuần sau Côngxtangxia khỏi ốm, bà lần ra nghĩa địa thăm mộ chồng, nhưng Mozart nằm đâu nào ai có biết!

 Chúng ta cùng thưởng thức tác phẩm bất hủ của ông để cảm nhận trong ông giàu lòng bi mẫn cảm thế nào:

Hiếu Giang sưu tầm