Ngày 23-8-2013, Ban quản lý Dự án Tăng cường hệ thống khuyến nông để áp dụng hệ thống canh tác và kỹ thuật trồng trọt hiệu quả hơn cho nông dân nghèo ở đồng bằng sông Cửu Long, tại Bến Tre (Dự án Cây có múi JICA tỉnh Bến Tre do Chi cục Bảo vệ thực vật thực hiện) tổ chức cho cán bộ, nông dân các huyện, thành phố trong tỉnh đến 2 xã Tân Phú Tây, Phú Mỹ (Mỏ Cày Bắc) tham quan 4 mô hình trồng cam sành xen ổi được triển khai từ năm 2010 - 2014.  

Trước kia, nơi đây trồng cam sành khoảng cách giữa 2 cây từ 0,8-1,2m. Do mật độ cây trồng quá dầy cành nhánh có tính hướng quang vượt thẳng lên cao 3-4m nên khó kiểm soát sâu bệnh, tỉa cành, tạo tán, chăm sóc, hái trái. Thời gian thu hoạch chỉ 2-3 vụ là tàn lụi, đốn bỏ vì rầy chổng cánh xâm nhập truyền virus gây bệnh vàng lá Greening.

Trước năm 2004, các nhà khoa học đã tình cờ phát hiện ở đồng bằng sông Cửu Long có những vườn cam sành trồng xen ổi xá lị ít thấy rầy chổng cánh hơn là vườn cam không xen ổi. Đây là mấu chốt để nghiên cứu cây ổi.

Theo kết quả phân tích, lá ổi có chất terpenoids (hương ổi) có thể có tác dụng xua đuổi rầy chổng cánh. Từ đó, nhiều đề tài nghiên cứu và mô hình thử nghiệm cho thấy cây ổi trồng xen cây cam sành đã làm giảm sự xâm nhiễm rầy chổng cánh gây bệnh vàng lá Greening. Đồng thời, kỹ thuật dùng phân bón hữu cơ, hữu cơ vi sinh để bồi bổ cho đất luôn tơi xốp, kỹ thuật chăm sóc đồng bộ, bộ rễ phát triển mạnh, làm cho cây cam khỏe, kháng bệnh tốt, đâm chồi, phát tán sum suê. Muốn làm được điều đó, trước hết phải chọn giống cam sành sạch bệnh, giống ổi ngon như ổi xá lị, ổi ruột trắng hoặc ruột đỏ không hạt bán được giá cao. Lên mô cao 0,3-0,5m, đường kính mô rộng 1-1,5m, khoảng cách trồng 4 x 4m, khoảng giữa trồng xen cây ổi. Trồng ổi 6-8 tháng trước khi trồng cam, sau đó cứ cắt tỉa cây ổi sao cho chiều cao cây ổi không cao, không thấp hơn cây cam từ 0,3-0,5m để cây ổi có đủ lá và mùi xua đuổi rầy chổng cánh. Thời vụ xuống giống cam sành nên vào tháng 9-11 dương lịch, vì lúc này mật độ rầy chổng cánh rất thấp.

Cam sành 3 năm tuổi đang cho trái. 

Trước khi đặt cây giống, phải bón lót phân hữu cơ vi sinh hoặc phân chuồng trộn trong đất, 10kg/gốc dùng ống chích bơm thuốc Nokaph 20 EC nguyên chất 8ml/cây/mô được chia làm 4 lỗ, mỗi lỗ 2ml, cách gốc 30cm, sâu 10cm để thuốc thấm dần vào rễ non của cây, cứ 2 tháng/lần phòng ngừa sâu bệnh, dùng các thuốc lưu dẫn như Bassa 50 EC pha theo liều lượng khuyến cáo trên nhãn chai phun đều trên mặt líp. Nếu không có các loại thuốc nêu trên, có thể dùng các thuốc trừ nấm, trừ sâu lưu dẫn tương tự để phòng trị. Sau 10 ngày, đặt cây giống tưới phân NPK 18-12-14 pha 50 g/gốc, đồng thời thuốc Ridomil Gold 68 WP pha 30g trong 10 lít nước tưới cho một mô. Năm 1-2 cứ 6 tháng bón 10kg phân hữu cơ vi sinh và vôi một lần, phân NPK 20-20-15 cứ 90g/tháng, năm thứ 3-4 bón 150g/tháng, về sau tăng dần 250g/gốc, 350g/gốc; mỗi năm bón 5-6 lần. Mùa nắng tưới nước 3-4 ngày/lần cho cam, ổi. Ngoài ra, hàng tháng thấy cần ngừa các bệnh nên phun dung dịch Bordeaux trên lá và phun riêng các phân bón lá khác chứa nhiều vi lượng như Mg, Mn, Cu, Zn, Mo, Bo… Năm thứ 2 nếu cây ra hoa nên cắt bỏ.

Khi cây lên cao hơn 0,5-0,6m, ta cắt đọt ngay vị trí đâm chồi sao cho cách gốc 0,5-0,6m để tạo các chồi mọc cháng hai, cháng ba. Khi đâm chồi, cành nhiều, ta cắt bỏ bớt các chồi vô hiệu, cành đan chéo, cành mọc không đúng chỗ. Tỉa chồi, cắt cành nên tạo khoảng cách từ cháng hai xuống mặt đất khoảng 0,5-0,6m để ít nhiễm bệnh từ mặt đất văng lên. Các chồi từ cháng hai trở lên khoảng cách thưa ra 0,10-0,15m để thân cây cung cấp đủ dinh dưỡng các cành cho trái đồng đều. Khi cây 1-2 năm tuổi quét vôi, quét thuốc trừ nấm trên thân gốc 6 tháng/lần, nhất là phòng ngừa nấm Phytophthora. Mỗi khi cắt, cưa một cành nhánh thì vệ sinh dụng cụ bằng cồn hay nước eau de javel không cho nấm, vi sinh vật lây lan. Sau đó, dùng keo dán gỗ hoặc vôi hay pha thuốc trừ nấm thoa lấp lên vết cắt, để nấm bệnh không xâm nhiễm vào vết cưa, vết cắt. Các cành dài ra, ta dùng dây nhựa buột kéo dần uốn xuống đất với góc 450 theo hướng tứ diện, tạo tán lá tròn, đều nhau; uốn từ từ để cành ngả ra theo sự mong muốn. Cây cam sành trồng theo phương pháp này được khống chế chiều cao khoảng 1,5-2m nhưng tán cây rộng 2-3m, dưới mặt đất để cỏ mọc lấp xấp. Cách trồng này giúp nông dân dễ chăm sóc, tỉa cành, hái trái. Trước khi trồng, nên thiết kế đặt cây cam, cây ổi vào bảng vẽ, đánh số thứ tự từng gốc cam trong sơ đồ và sau khi trồng mang thẻ ghi số từng cây. Trong quá trình quan sát, theo dõi ghi nhật ký hàng ngày, hàng tuần, khi nhận xét, lưu ý từng cây có mang số để chúng ta nhớ chăm sóc, phòng trị bệnh kịp thời.

Đỗ Văn Công (Theo Báo Đồng Khởi)