Tại Việt Nam, gấc được sử dụng chủ yếu để nhuộm màu các loại xôi, gọi là xôi gấc. Vì sắc đỏ nên xôi gấc được chuộng trong những việc khao vọng, đình đám trong các dịp lễ tết hay cưới hỏi. Người ta dùng áo hạt (màng hạt) và hạt của nó đánh với một ít rượu để trộn lẫn với gạo nếp sau đó đem thổi thành xôi, giúp cho món xôi có màu đỏ và thay đổi hương vị.

I- Đặc tính:

     -  Gấc (Momordica cochinesis) thuộc loài thân thảo dây leo thuộc chi mướp. Cây mọc khoẻ, chiều dài có thể mọc đến 15m. Thân dây, lá xanh biếc, to bằng bàn tay và xòe kiểu chân vịt. Bên cạnh cuống lá có mọc “tay leo” giống dây bí hay dây mướp, dễ cuốn vào cọc hay cây. Hoa mọc ở nách lá, sắc trắng hình loa kèn, đài sắc xanh. hoa đực và hoa cái mọc cùng trên một dây, cũng có khi có cây chỉ có hoa đực hoặc chỉ có hoa cái. Quả hình tròn sắc xanh. Khi chín quả có màu đỏ. Hạt gấc màu nâu thẫm hình dẹt, có khía. Gấc ra hoa từ mùa hè cho tới mùa thu, đến mùa đông quả chín. Mỗi năm gấc chỉ cho quả một lần.

     -  Gấc là một loại cây bán hoang dại, cây leo và chu kỳ gieo trồng đến thu hoạch là 9 tháng đến 1 năm.

     -  Cây Gấc phát triển mạnh về mùa mưa. Đến mùa đông sau khi quả đã chín hết, lá rụng, những dây nhỏ cũng khô héo hết, đến giữa mùa đông năm sau lại đâm chồi nảy lộc.

Mùa thu hoạch ở miền Bắc là cuối đông, trước và sau tết Âm lịch, còn ở miền Nam thì có quanh năm. Trong điều kiện trồng và có chăm sóc tốt, một gốc cho thu hàng tạ quả. Sau khi thu quả, cắt dây để lại gốc, đến vụ gấc lại bắn mầm, nên cây mới, cây vụ sau khoẻ hơn và cho năng suất cao hơn vụ trước.

     -  Gấc là một loại cây trồng có sức chống chịu tốt, chưa thấy sâu bệnh hại, chim chuột ít phá, thân lá gấc có mùi hôi nên trâu bò không ăn. Gấc không kén đất và chỉ cần một khoảng đất nhỏ đã có thể trồng được một gốc, một gốc có tuổi thọ 15-20 năm, đầu tư rất thấp, nhưng hiệu quả cao. Một số vùng trồng gấc xen vải, trồng tận dụng, hoặc trồng ở ruộng cao, bạc màu, làm cọc tre, chăng dây thép cho dây gấc leo, thu nhập cao gấp 2-3 lần trồng lúa.

     - Trên thị trường thường phân biệt loại gấc nếp và gấc tẻ:

- Gấc nếp: Trái to, nhiều hạt, gai to, ít gai, khi chín chuyển sang màu đỏ cam rất đẹp. Cùi (cơm) vàng tươi, màng đỏ bao bọc hạt có màu đỏ tươi rất đậm và dày thớ.

- Gấc tẻ :  Trái nhỏ hoặc trung bình vỏ dày tương đối có ít hạt, gai nhọn, cơm có màu vàng nhạt và màng đỏ bao bọc hạt thường có màu đỏ nhạt hoặc màu hồng không được đỏ tươi đậm như gấc nếp, nên chọn giống gấc nếp để có trái to nhiều nạc bao quanh và chất lượng màu cũng tốt hơn.

    -  Gấc không chỉ là cây thực phẩm quý mà còn là cây dược liệu quý. Từ màng đỏ bao quanh hạt gấc, với công nghệ hiện đại đã chiết ra được dầu gấc. Dầu gấc có chứa β-caroten (Cao gấp 15,1 lần cà rốt, 68 lần cà chua), lycopen, α-tocopherol là các chất chống oxy hóa cực mạnh. Ngoài ra còn chứa các chất béo thực vật, các nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể. Tác dụng: Tăng khả năng miễn dịch, tăng sức đề kháng cho cơ thể, chống oxy hóa, chống lão hóa tế bào... Đặc biệt, phòng và điều trị một số bệnh ung thư.  

          Khi giá trị của cây gấc chưa được chú ý, nó chỉ được xem như một thứ gia vị, dân gian sử dụng chủ yếu vào dịp lễ tết, giỗ chạp với các món truyền thống là xôi gấc, một số dùng chế biến bánh kẹo như bánh cáy. Hiện nay, gấc đã được sử dụng trong công nghiệp dược phẩm, chiết xuất dầu gấc với thành phần vitamin A và E... Cây gấc bắt đầu có vị thế đặc biệt và trở thành cây xóa nghèo.

II- Kỹ thuật trồng:

1. Chọn giống: Có thể trồng bằng hạt hoặc trồng bằng hom.

a/ Trồng bằng hạt:  Cần chọn trái lấy hạt ở những cây có trái to, sai trái, đợi cho trái chín đỏ hoàn toàn mới cho thu trái và nên để cho trái chín rực thêm vài ngày sau đó dùng tay bóp lấy hạt. Trước khi gieo thì cần chà rửa thật sạch lớp nhớt bọc quanh vỏ hạt để hạt dễ nẩy mầm.

 Xử lý hạt: Ngâm hạt trong dung dịch axit sunfuric 10% trong khoảng 24h cho vỏ hạt mềm gieo dễ nảy mầm hơn. Hoặc ngâm hạt trong nước ấm khoảng 55 – 60 oC trong thời gian 10 – 12h cũng cho tỷ lệ nảy mầm cao. Sau khi xử lý, ươm hạt trong bầu đất cho hạt nảy mầm. Khi cây con cao khoảng 20cm sẽ đem trồng vào các hố đã chuẩn bị sẵn.

*** Trồng bằng hạt sẽ cho cả cây đực và cả cây cái, nhưng chỉ cây cái mới có quả. Do đó nên trồng bằng hom.

 b/ Trồng bằng hom:  Gấc cũng có thể trồng bằng cách nhân giống vô tính bằng cách giâm. Chọn những cây mẹ sai quả, quả to, chín đẹp làm cây lấy hom giống. Chọn dây gấc bánh tẻ cắt thành từng đoạn dài 30 – 40cm (gọi là hom). Mỗi hom phải có từ 2 – 3 đốt trở lên.

Ươm cành: có 2 cách

- Cách 1: Cắt bằng đầu, bôi vôi hai đầu, đem giâm xuống khu vực cát ẩm. Chú ý: Đầu gốc cắm sâu xuống đất khoảng 10 – 15cm, đặt nằm nghiêng và lấy tay nén quanh gốc cho chặt, đầu ngọn hướng lên trên.

- Cách 2: Cắt bằng đầu, bôi vôi hai đầu, đem giâm trong bầu. Bầu có thể là túi nilon, trong chứa đất bột trộn với lượng nhỏ phân chuồng ủ mục và trấu  để tăng độ xốp. Mỗi bầu có thể giâm được 3 hom gấc. Bầu đặt tại nơi có bóng mát hoặc có mái che. Bảo đảm đủ nước tưới thường xuyên, giữ ẩm và che bớt nắng trong thời gian ban đầu cũng như chỗ đất giâm cành cần phải được thoát nước tốt. Khoảng 2 – 3 tuần chồi sẽ mọc, đem trồng ở hố đã chuẩn bị sẵn.

2. Chọn đất trồng: 

     Gấc không kén đất, trồng ở đâu cũng sống. Nhưng để có năng suất cao nên chọn đất tốt (đất phù sa), thoát nước.

- Đào hố: hố vuông 1m X 1m , sâu độ  60cm.

- Bón lót:

- Phân hữu cơ sinh học Better HG01: 2-3 kg / hố

- Super Lân : 500 – 600 gr / hố

- Vôi: 0,3 – 1 kg (tùy theo độ chua của đất) :lưu ý phải trộn đều vôi với đất dưới đáy hố trước sau đó trộn đều đất với phân bón lót lên trên.

- Sau khi con phát triển thêm 5,6 lá mới, nên bón thêm phân Better NPK 16-12-8-11+TE hòa nước tưới xung quanh gốc 7-10 ngày / lần

- Lưu ý: Nếu trồng bằng hạt thì mỗi khoảnh đất như trên trồng 3 mầm gấc (hoặc 3 hom gấc) cách nhau trên một hình tam giác đều mỗi cạnh 40cm, mỗi góc để một cây. Theo dõi trong cả năm, cây nào có nhiều quả để lại. Có khi cả ba cây cùng tốt, nghĩa là có nhiều hoa cái và quả, khi đó cũng chỉ nên đểmột cây, đánh hai cây kia đi trồng ở chỗ khác.

* Quy mô hộ gia đình: Tận dụng đất, trồng gấc sát cạnh hàng rào, bên gốc cây đa, ở bờ ao hay gốc bờ tre...hoặc các cây nào đó làm cọc cho gấc leo cao.

* Quy mô lớn: Chọn địa điểm, chọn đất có điều kiện thuận tiện và làm giàn cho gấc leo. Gấc ưa đất mát, bằng phẳng, tiện sông, suối để lấy nước tưới. Gấctrồng thành từng hàng thẳng, mỗi cây cách nhau khoảng 4 – 6m và hàng nọ cách hàng kia khoảng 5m.

3. Thời vụ trồng:

- Miền Bắc: Nên trồng vào tháng 2 – 3 dương lịch.

- Miền Nam: Trồng vào đầu mùa mưa, nơi đất ẩm, sẵn nước tưới. Thời gian đầu gấc phản ứng rất nhạy đối với độ ẩm của đất, qua vài trận mưa rào nó phát triển rất nhanh, ta phải làm giàn cho nó khỏi bò xuống đất. Kinh nghiệm là để gấc bò dưới đất thì quả rất ít và hay thối.

4. Thiết kế giàn leo cho gấc: 

       - Trồng gấc cũng như trồng mướp, trồng bầu, cần phải đào hố hoặc đào rãnh trồng và làm giàn cho dây gấc leo mới có nhiều trái. Trong sản xuất gia đình cũng có thể cho gấc bò lên các cây thân gỗ trong vườn đã bị chết khô hoặc bò phủ tán các cây thân mọc còn sống nhưng năng suất không cao, dây gấc leo càng cao thì càng ít quả,… cho leo ngang quả nhiều hơn.

       - Trồng tập trung cần chú ý: Tìm hướng cho hàng gấc để tránh gió bão làm đổ, tùy từng địa phương và địa hình, địa vật. Làm giàn hoặc làm giậu làm sao để hướng gió đi vào giữa hai giậu gấc.

- Cách làm giậu (đối với vùng đất đồi núi): Trên một đường thẳng theo hướng gió đã chọn, trồng những cây để làm cọc (như cây gạo, phượng, tre, bưởi,...), cách 3m trồng một cây. Năm đầu và năm thứ hai có thể đóng cọc xen những cây đó để làm giậu. Năm thứ ba những cây kia lớn sẽ thay thế cho cọc. Khi cây gấc phát triển mạnh phải chặt ngọn các cây trồng làm cọc chỉ để phần thân cây cao bằng với tay người lớn.

- Làm giàn: Giàn có thể dựng bằng các cây tạp, tre nứa hoặc cột bê tông. Bên trên gác các cành tre hoặc đan bằng dây thép. Một số nơi (Quảng Trị, Đà Lạt...) thường dùng dây cước một sợi (đường kính dây khoảng 2mm) đan thành lưới (kích thước mắt lưới: 30cm × 30cm), sau đó căng lên giàn. Giàn bằng lưới cước chi phí thấp và có thể giữ được từ 3 – 5 năm.

III- Kỹ thuật chăm sóc:

       - Chăm sóc : cây gấc khi mọc dài khoảng 30 - 40 cm, theo dõi  bắt ngọn leo vào giàn và thường xuyên bắt các ngọn phân tán đều trên giàn, thường xuyên kiểm tra các gốc, gốc nào có nhiều quả sau năm thứ nhất giữ lại. Cuối mùa hoa, cắt bớt các nhánh con không có hoa để tập trung nuôi quả. Thường xuyên làm cỏ, xới nhẹ đất quanh gốc cách gốc từ 25 - 30 cm để kích thích dễ gốc phát triển.

       - Bón phân: Ngoài lượng bón lót, năm đầu giữa mùa mưa bón thúc thêm mỗi hố 0,3-0,5kg phân Better NPK 16-12-8-11+TE / gốc; để cho cây sinh trưởng mạnh. Khi cây chuẫn bị ra hoa bón thêm phân Better NPK 12-12-17-9+TE  để cho nhiều hoa và nhiều trái, trái to. 

       - Tưới và thoát nước: Cây gấc cần đất đủ ẩm nhưng rất sợ úng do đó phải tưới đủ nước và thoát nước ở gốc cây cho tốt. Cây gấc cần nước nhiều nhất ở giai đoạn ra hoa và phát triển trái. Thiếu nước trong giai đoạn này sẽ làm hoa dụng, trái phát triển kém, năng suất thấp. Độ ẩm thích hợp trồng gấc là 70 - 80 độ ẩm tối đa.

       - Thụ phấn nhân tạo: Gấc là loại cây đơn tính ( hiện chưa phát hiện thấy cây lưỡng tính). Việc thụ phấn chủ yếu nhờ gió, sâu bọ, ong bướm... Để tăng năng suất tiến hành thụ phấn nhân tạo đây là cách làm có hiệu quả dùng bông ướt lấy phấn trên đầu nhị của hoa đực bôi đều lên nhị của hoa cái vào thời điểm hoa đực và hoa cái đã nở đều. 

       - Xử lý để gốc gấc: Trong điều kiện thời tiết bình thường, sau khi hái trái gần xong vào khoảng cuối tháng 2 dương lịch cây gấc đã rụng lá gần hết, dùng dao hoặc kéo cắt dây gấc đi chừa lại một đoạn gốc dài từ 40 - 60 cm trên mặt đất, sau đó đào hố hình vành khăn rộng 20 cm, sâu 10 cm cách gốc 25 - 30 cm bón phân rồi lấp đất lại và tưới nước để gốc tái sinh chồi mới. Mỗi năm cắt dây một lần, sau 2 - 3 năm gốc gấc to sẽ cho nhiều trái nếu chăm sóc tốt.

IV- Sâu bệnh và cách phòng trừ:

       - Các loại sâu hại gấc: Hiện nay đã phát hiện một số loại sâu bệnh phá hoại cây gấc như bọ dừa, bọ cánh cứng cánh màu vàng, sâu xanh  ăn phá hoại lá gấc. Phòng trừ bằng cách xịt các loại thuốc như Vibaau 50ND pha 25 cc/bình 8 lít và xịt đều trên lá.

        - Bệnh hại:

 + Bệnh đốm lá (Downy Mildew) : do nấm Pseudo - ronopora cubensis Rostow gây bệnh, lá gấc bị bệnh mặt trên của lá có nhiều chấm vàng, mặt dưới có các chất xám sau đó lá chết héo. Dây gấc bị bệnh phát triển kém không cho trái hoặc cho ít trái, trái nhỏ, phẩm chất kém. Phòng trị bằng cách xịt dung dịch Benlate C.

+ Bệnh hoa lá: Gây bệnh lá gấc bị bệnh sẽ bị đốm vàng, xoắn làm cho lá bị còi cọc, không cho trái nhiều, bệnh di cực vi trùng gây ra không có thuốc trị. Chữa bằng cách nhổ bỏ phun thuốc trị bọ dừa và rầy mềm truyền bệnh.

+ Bệnh tuyến trùng (Nematode): Tuyến trùng Meloidogyne spp làm rễ, dây gấc bị tuyến trùng phá hoại nên còi cọc, kém phát triển, cho trái nhỏ.

V- Quy trình thu hái gấc nhằm đảm bảo chất lượng:

        - Gấc ra hoa vào đầu tháng 6; bắt đầu có quả vào tháng 7, tháng 8 dương lịch và chín kéo dài bắt đầu từ tháng 9 cho đến tháng 2 năm sau. Năm nào mưa ít, quả gấc chín sớm, mưa nhiều chín muộn (tháng 10). Gấc là loại quả chín không đồng đều, có thời gian thu hoạch dài ngày. Để đảm bảo thời gian thu hoạch quả gấc cần chú ý những điểm sau:

        - Chỉ nên thu hái gấc khi quả đã chín đỏ (đỏ đến 1/2 quả). Màng đỏ bọc ngoài hạt dày và có nhiều chất béo sẽ chiết tách được nhiều dầu và caroten. Khi hái nên chọn những ngày nắng. Dùng dao sắc hoặc kéo bén cắt cuống trái chừa một đoạn dài 8 – 10cm. Quả được xếp vào trong sọt, mỗi sọt nặng khoảng 15 – 20kg để tiện vận chuyển. Dưới đáy sọt cứ một lớp quả lại để một lớp rơm rạ giữ cho quả gấc khỏi bị vỡ bẹp, nhất là khi vận chuyển đi xa. Trước khi sử dụng trái gấc cần được tồn trữ nơi thoáng mát.

       - Quả gấc phải chín đều về sinh lý, không dập náp, thối hỏng.., không chín ép, không giấm. Trọng lượng quả từ 0,8kg trở lên. Gấc là loại cây sống lâu năm (15 – 20 năm), rụng lá về mùa đông. Khi thu hoạch xong cắt bỏ toàn bộ thân cành, chỉ để lại 30 – 50cm gốc. Đến vụ xuân từ gốc sẽ mọc lên cây mới.