Cây thiên lý có tên khoa học Telosma cordata (Bura.F) merr pergularia minorander, họ thiên lý (Asclepaadaceae). Cây leo bằng dây, không có tua cuốn. Hoa mọc thành chùm ở nách lá. Hoa nở từ tháng 5 đến tháng 10. Là cây ưa ẩm, không chịu được úng. Nếu bị khô hạn cây phát triển cằn cỗi.
Hoa thiên lý có giá trị dinh dưỡng cao. Trước kia ở nông thôn, hoa thiên lý được trồng làm cây cảnh, lấy bóng mát, thưởng thức mùi thơm và làm thức ăn bổ sung hằng ngày. Hoa thiên lý có thể dùng để nấu canh cua, ăn với lẩu hoặc xào với các loại thịt. Thiên lý còn có tác dụng làm cảnh và cho bóng mát.. Những năm gần đây, nhu cầu tiêu thụ hoa thiên lý ở các thành thị rất lớn, vì vậy mà người dân một số nơi đã đưa cây thiên lý vào trồng theo hướng hàng hóa.
I- Thời vụ trồng:
Có thể ươm trồng quanh năm nhưng tốt nhất là ươm cây vào tiết Đông chí (đúng lúc cắt tỉa dây nhỏ, diệt khuẩn cho cây được 2 năm trở lên).
II- Giống và cách ươm cây:
Chọn dây Thiên lý già, (da màu xám có vân nhăn nheo) không có bệnh, đường kính tối thiểu 6 – 7mm, nếu được 10mm là tốt nhất. Có thể cắt đoạn ngắn (hom) dài khoảng 30cm để ươm bầu hoặc cắt đoạn dài 80 – 100cm để khoanh tròn ươm trong chậu hoặc trồng ngay lên hố đã chuẩn bị sẵn. Sau khi cắt cần chấm tro (hoặc tàn hương) để chống chảy nhựa, mất nước và sát khuẩn rồi mới ươm trồng; để đầu thò lên mặt đất 10cm. Tưới đủ ẩm, chống rét cho cây qua 2 tiết: Tiểu hàn và Đại hàn. Che đậy để tránh người và súc vật va chạm vào. Cắm que cho cây leo, chỉ để 2 mầm thành dây leo lên giàn.
1- Trồng ngoài đồng, bãi:
Chọn đất pha cát, nơi dễ tưới, tiêu nước. Xung quanh không có cây to, núi cao che khuất. Lên luống cao 40cm, mặt rộng 40cm. Cách 3 mét bổ 1 hốc 20 x 30cm; cho phân hữu cơ sinh học Better HG 01 hoặc phân chuồng hoai mục lót dưới. Khi cây ươm đã leo cao khoảng 50 - 60cm đem ra trồng. Mỗi gốc Thiên lý cần có diện tích giàn khoảng 10 - 12m2 (giàn hơi nghiêng kiểu nhà 2 mái, trục nóc Bắc Nam).
2- Trồng trong gia đình:
- Nơi hiếm đất, nhà ở đô thị, tối thiểu phải xây bồn cao 30cm, trong lòng rộng 30cm, dài 100cm. Đào sâu xuống đất 50cm, bốc đất lên, xếp xuống đáy 1 lớp vỏ dừa (đã lấy nước uống), cứ 1 lớp vỏ dừa lấp 1 lớp đất sạch Better dày 10cm (vỏ dừa để dễ thoát nước và tạo phân bón cây sau này) rồi trồng bầu Thiên lý đã phát triển thành cây (dây Thiên lý dài 50cm), lấp đất kín bầu (vừa bằng mặt đất, cách thành bồn 30cm).
- Trường hợp làm giàn dưới thấp: Chọn nơi không có cây to hoặc không sát nhà cao tường che nắng. Tối thiểu cũng phải có ánh nắng chiếu trực tiếp được 4 - 6 giờ mỗi ngày. Làm giàn hơi nghiêng vào góc có nắng chiếu.
- Trường hợp làm giàn trên nóc nhà cao tầng: Nên làm giàn hơi nghiêng kiểu nhà 2 mái độ dốc khoảng 8 - 100 vừa tránh gió lớn vừa hứng được ánh nắng cả ngày; buộc dây cho Thiên lý leo lên (khi cây chưa lên đến giàn, mỗi tuần phải thả chùng dây 1 lần để kiểm tra rệp), khi cây leo lên giàn đã tỏa nhánh thì không cần dây dẫn nữa.
III- Bón phân - Chăm sóc:
Chọn những chồi tốt nhất làm dây cái cho leo lên giàn, những dây phát triển kém thì cắt bỏ. Bảo đảm đủ ẩm, úng phải tiêu nước ngay. Khi cây leo cao được 2m thì bón thúc bằng phân Better NPK 16-12-8-11+TE hòa nước tưới cách gốc 60 cm. Khi cây nằm trên giàn 30-50 cm mới cho phát triển nhánh, chủ động dẫn nhánh toả kín giàn, tránh để các nhánh quấn vào nhau. Khi thiên lý cho hoa tiến hành bón phân bổ sung cho cây. Rễ thiên lý ăn cạn nên khi bón không cần xới xáo, chỉ cần rãi phân sau đó phủ lên một lớp mùn và lá khô là được. Bình quân mỗi tháng bổ sung phân một lần, khoảng 1-2 kg phân hữu cơ sinh học Better HG 01 + 100-150 g NPK (16- 12 – 8-11+TE) cho một gốc.
IV- Sâu bệnh hại và cách diệt trừ:
Rệp là nguy hiểm nhất. Nếu không tiêu diệt kịp thời, không bao giờ được ăn hoa Thiên lý. Phải kiểm tra hàng ngày từ lúc bắt đầu có lá, giết ngay bằng tay, nếu nhiều phải dùng chổi lông (chổi cạo râu hoặc chổi quét sơn tốt) quét rệp vào tờ bìa cứng rồi đốt cháy rệp. Khi có nụ phải kiểm tra xem rệp có chui vào kẽ chùm nụ hay không, nếu có thì dùng tăm nhọn đẩy rệp ra giết.
Nấm đen (họ bạch phấn) như muội nồi nên thường gọi là muội, phát triển trên lá và dây; chỗ có nhiều lớp lá thường có nấm đen. Nó làm cho cây chảy nhựa và suy yếu (thường phát triển vào mùa hoa, từ tháng 7 trở đi), diệt bằng cách không để lá dày nhiều lớp, hái bớt lá non để ăn, lá già để làm phân. Nếu thấy muội đen, hái toàn bộ lá có muội rắc vôi bột vào đem chôn. Pha nước vôi quét vào dây có muội n ấm.
V- Thu hoạch:
Thu hoạch hoa thiên lý khi chùm nụ hoa gần nở (khoảng 1 ngày trước khi nở hoa), nên tiến hành vào buổi sáng sớm, 3 ngày thu hoạch 1 lần. Thu hoạch xong nếu chưa vận chuyển ngay thì rãi ra, để trong bóng tối hạn chế hoa nở.
Cây thiên lý nếu được chăm sóc tốt, trồng một lần có thể cho thời gian kinh doanh từ 3 - 4 năm.
Hiếu Giang Better chúc bà con và các bạn thành công!
Các bài đăng khác
- Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây lan Dendro nở hoa rực rỡ đón xuân
- Chăm sóc bưởi da xanh đạt năng suất, chất lượng cao
- Các trồng dưa hấu tí hon – loại cây làm mê mẩn các bà nội trợ
- Kỹ thuật trồng cây thanh long nhanh ra nhiều quả chất lượng cao
- Kỹ thuật trồng và chăm sóc hoa cúc vạn thọ nở đúng dịp Tết